Z uwagi na zasadę niepodzielności stanu cywilnego każdy człowiek w świetle prawa może mieć tylko jedną matkę i tylko jednego ojca. Macierzyństwo oparte jest na zasadzie, zgodnie z którą matką kobieta, jest dziecka, która je urodziła. Zgodnie z łacińską paremią - „matka zawsze jest pewna”. Zdarzeniem prawnym tworzącym stosunek macierzyństwa jest zatem samo urodzenie dziecka przez kobietę. Zasadą jest także, że zgodnie z art. 14 ustawy o aktach stanu cywilnego, że zgłoszenia urodzenia dziecka dokonuje się w USC właściwym ze względu na miejsce urodzenia dziecka. Kartę urodzenia dziecka sporządza lekarz, a zgłoszenia urodzenia się dziecka należy dokonać w terminie 21 dni od dnia sporządzenia karty urodzenia. Na jej podstawie sporządza się także akt urodzenia dziecka.
Macierzyństwo i jego ustalenie
Macierzyństwo, zgodnie z art. 18 Konstytucji RP, znajduje się także pod ochrona i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. W praktyce można żądać jednak także ustalenia macierzyństwa. Polega to na tym, że jeżeli sporządzono akt urodzenia dziecka nieznanych rodziców albo macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka zostało zaprzeczone, to można żądać ustalenia macierzyństwa. Akt urodzenia dziecka nieznanych rodziców (dziecka porzuconego, znalezionego, którego pochodzenie nie jest znane) sporządza się zaś na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego.
Wówczas powództwo o ustalenie macierzyństwa wytacza dziecko przeciwko matce, a jeżeli matka nie żyje – to przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Natomiast matka może wytoczyć powództwo o ustalenie macierzyństwa przeciwko dziecku, a jeżeli dziecko nie żyje – to przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Trzeba przy tym jednak pamiętać, że matka nie może wytoczyć powództwa o ustalenie macierzyństwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.
Zaprzeczenie macierzyństwa
Oprócz ustalenia, może dojść także do zaprzeczenia macierzyństwa. Następuje to wówczas, gdy w akcie urodzenia jest wpisana jako matka kobieta, która dziecka nie urodziła – wtedy można żądać zaprzeczenia macierzyństwa. Sytuacja taka może być wynikiem np. omyłkowej lub celowej zamiany noworodków. Podobnie jak wcześniej, z powództwem w tym przypadku mogą wystąpić zarówno matka, jak i dziecko. Powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa dziecko wytacza przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, a jeżeli kobieta ta nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Natomiast matka wytacza powództwo przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka i przeciwko dziecku, a jeżeli kobieta ta nie żyje - to przeciwko dziecku. Tutaj powództwo może wytoczyć jednak także kobieta wpisana w akcie urodzenia jako matka dziecka – która tą matką nie jest i wówczas wytacza powództwo przeciwko samemu dziecku.
Postępowanie w sprawach o zaprzeczenie pochodzenia dziecka rozpoznawane jest w trybie procesowym, według przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach ze stosunków między rodzicami i dziećmi. Wytaczane jest przed sądem rejonowym według właściwości miejscowej ogólnej. W sprawach o zaprzeczenie macierzyństwa przewodniczący zawiadamia także o toczącym się procesie mężczyznę, którego ojcostwa dotyczy wynik postępowania, doręczając mu odpis pozwu.
Trzeba także przy tym pamiętać, że matka albo kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka. Oddzielny termin jest przewidziany także dla ojca dziecka i samego dziecka. Mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Natomiast dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od kobiety wpisanej w akcie urodzenia jako jego matka. Jeżeli zaś dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, to termin do wytoczenia powództwa biegnie dopiero od dnia osiągnięcia pełnoletności.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa rodzinnego i macierzyństwa
Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska
Telefon: +48 607-576-294
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
