W ciągu ostatnich lat polski system sądownictwa powszechnego był przedmiotem dyskusji i reform. Krytycy reform, jakie przeprowadzono, kwestionują ich wpływ na niezależność i niezawisłość sądownictwa, a także na jakość orzecznictwa. Zmiany te wywołały wiele kontrowersji, co skłoniło Komisję Europejską do wszczęcia procedury przeciwko Polsce w związku z naruszeniem zasad praworządności. W najbliższych latach mają zostać wprowadzone także zmiany w zakresie polskiego sądownictwa, w tym wprowadzenie sądów pokoju do polskiego porządku prawnego.
Sądy pokoju
Sądy pokoju były już kiedyś obecne w Polsce. Istniały one w różnych formach jeszcze w XIX i XX wieku, natomiast do ich zniesienia doszło ostatecznie w 1938 roku. Sprawowały one jurysdykcję w sprawach cywilnych oraz karnych, natomiast w ostatnich latach wrócił pomysł przywrócenia tego typu sądów do polskiego systemu prawnego. Władze już w 2019 roku zapowiadały wprowadzenie takiego rozwiązania, jednak wówczas nie doszło do wprowadzenia projektu ustawy w tym zakresie.
Sądy pokoju to rodzaj sądów powszechnych, które zajmują się rozpatrywaniem spraw o niskiej wartości spornej oraz przestępstw drobnej przestępczości. Mają one na celu odciążenie sądów rejonowych i umożliwienie szybszego załatwienia spraw o niskiej wadze. W Polsce zasadą jest, że na najniższym szczeblu funkcjonują sądy rejonowe, które zajmują się m.in. sprawami cywilnymi i karnymi. W większych miastach działają także oddziały zamiejscowe sądów rejonowych. Sądy rejonowe są zobowiązane do rozpatrzenia wszystkich spraw, które wpłyną do nich w toku ich działalności, bez względu na ich wartość czy złożoność.
Wprowadzenie sądów pokoju mogłoby skutkować przede wszystkim skróceniem czasu oczekiwania na rozprawę oraz zmniejszeniem obciążenia sądów rejonowych. Sądy pokoju byłyby w stanie szybciej załatwiać proste sprawy, takie jak spory sąsiedzkie czy drobne przestępstwa, co pozwoliłoby skrócić czas oczekiwania na wyrok w sprawach bardziej skomplikowanych, które muszą być rozpatrywane przez sądy rejonowe.
Od kiedy sądy pokoju w Polsce?
Polski projekt ustawy dotyczący sądów pokoju zakłada wprowadzenie sędziów pokoju. Sądy pokoju zajmowałyby się prostymi sprawami z zakresu prawa cywilnego, karnego i wykroczeń, takimi jak spory o niewielką wartość przedmiotu sporu czy drobne wykroczenia, których kara nie przekraczałaby pewnej granicy. Ze względu na te zmiany w katalogu spraw, właściwością sądów rejonowych zostałaby zmieniona. Nie podlegałyby już im sprawy o wartości przedmiotu sporu nieprzekraczającej 10 000 zł w sprawach o prawa majątkowe i świadczenia, o roszczenia z rękojmi lub gwarancji o wartości nieprzekraczającej 2000 zł, spory sąsiedzkie, dotyczące czynów niedozwolonych o wartości nieprzekraczającej
10 000 zł, a także spory o naruszenie posiadania, wydanie własności i ochronę własności o wartości nieprzekraczającej 10 000 zł.
Sądy pokoju mogłyby także orzekać w sprawach karnych, w których zagrożona jest grzywna, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności do roku. Sędziowie pokoju mieliby być wybierani na 6-letnią kadencję w wyborach powszechnych, a po zakończeniu tej kadencji mieliby przystąpić do egzaminu sędziowskiego, adwokackiego, prokuratorskiego lub radcowskiego bez aplikacji. Decyzje sędziów pokoju będą podlegać odwołaniu do sądów rejonowych, a Krajowa Rada Sądownicza będzie prowadziła listę kandydatów na sędziów pokoju.
Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło również swój projekt, zgodnie z którym sędziowie pokoju mieliby być wybierani bezpośrednio w wyborach, a ich liczba byłaby uzależniona od liczby spraw i mieszkańców w danym powiecie. Kandydaci na sędziów pokoju nie będą mogli prowadzić kampanii wyborczej, ale będą mieli możliwość przeprowadzenia kampanii informacyjnej. Kandydaci będą musieli spełnić wymogi analogiczne jak kandydaci na sędziów sądu rejonowego, ale proponowana jest modyfikacja polegająca na określeniu wyższej granicy wieku - 35 lat - aby zapewnić równowagę pomiędzy sprawnością działania a doświadczeniem życiowym. Obecnie trwają dalsze prace nad projektem i w najbliższym czasie ma się okazać, czy przepisy wejdą w życie oraz w jakim ostatecznym kształcie.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa cywilnego
Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska
Telefon: +48 607-576-294
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
