Władza rodzicielska obejmuje prawa i obowiązki rodzica, jakie posiada on wobec swojego dziecka. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską natomiast winne jest rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra. Przedmiotem niniejszego artykułu jest natomiast to, kiedy i w jakich okolicznościach powstaje władza rodzicielska oraz jaka jest jej treść.

Władza rodzicielska - powstanie

Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny (a nie interes rodziców). Najbardziej charakterystyczną cechą współczesnej władzy rodzicielskiej jest jej funkcja ochronna wobec dziecka. Władza rodzicielska kobiety powstaje z chwilą urodzenia dziecka. Władza rodzicielska nie przysługuje zatem już od chwili poczęcia dziecka. Powstanie władzy rodzicielskiej ojca jest natomiast zależne od tego, czy dziecko pochodzi ze związku małżeńskiego, czy pozamałżeńskiego. Władza ta może bowiem powstać w stosunku do ojca w przypadku dziecka ze związku pozamałżeńskiego, dopiero w chwili uznania tego dziecka przez ojca (lub sądowego ustalenia). Samo ustalenie macierzyństwa lub ojcostwa nie zawsze oznacza automatyczne nabycie władzy rodzicielskiej. Może ona również powstać z chwilą późniejszą niż urodzenie dziecka, w związku z innymi okolicznościami, np. z chwilą osiągnięcia pełnoletności przez matkę dziecka, uchylenia jej ubezwłasnowolnienia czy też przysposobienia dziecka.

Posiadanie władzy rodzicielskiej wynika zatem z ustalonego pochodzenia dziecka od określonej osoby. Zasadą jest także, że dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską. Co do zasady taka władza przysługuje obydwu rodzicom dziecka. Jeżeli jednak wymaga tego dobro dziecka, sąd w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców.

Dodatkowo, według art. 94 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, to władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu. O podstawach ograniczenia, zaawieszenia albo pozbawienia władzy rodzicielskiej opowiemy w dalszej części tej lekcji. Natomiast jeśli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę.

Treść władzy rodzicielskiej

W kontekście władzy rodzicielskiej trzeba także wskazać na to, czym w zasadzie ona jest i co składa się na treść władzy rodzicielskiej. W polskim systemie prawnym władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. Należy też podkreślić, że władza rodzicielska ma charakter prawa niezbywalnego i niedziedzicznego. Wobec tego, piecza nad osobą dziecka obejmuje w szczególności:

• wychowanie dziecka,
• kierowanie dzieckiem,
• zapewnienie dziecku odpowiednich warunków bytowych,
• roszczenie się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka,
• przygotowanie dziecka do pracy w społeczeństwie odpowiednio do jego uzdolnień,
• troskę o zdrowie i bezpieczeństwo dziecka.

Jest ona sprawowana przez rodziców na zasadzie wyłączności, co oznacza, że nikt ich w tym względzie nie może wyręczać. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Trzeba przy tym także pamiętać, iż rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Nadto, rodzice, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych uczestniczą w sprawowaniu bieżącej pieczy nad osobą dziecka i w jego wychowaniu, chyba że sąd opiekuńczy ze względu na dobro dziecka postanowi inaczej.

Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa rodzinnego i władzy rodzicielskiej

Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska

Telefon: +48 607-576-294

E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.