Na gruncie prawa rodzinnego bardzo duże znaczenie mają wzajemne stosunki pomiędzy rodzicami a dziećmi, ze względu na szczególną więź łączącą te podmioty. Stąd niezwykle istotnym zagadnieniem jest sfera praw oraz obowiązków jakie przysługują poszczególnym członkom rodziny – dzieciom oraz rodzicom w ich wzajemnych relacjach. Poza kwestiami dotyczącymi alimentów, kontaktów czy też władzy rodzicielskiej, niezwykle istotne są także inne stosunki łączące rodziców i dzieci. Kwestie te reguluje przede wszystkim rozdział II Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO).
Rodzice a dzieci – zasada równości
W Polsce stosunki prawne między rodzicami a dziećmi regulowane są przez KRO oraz inne akty prawne. Prawa i obowiązki rodzicielskie dotyczą między innymi wychowania, opieki, kształtowania charakteru i moralności dziecka, a także jego kształcenia i wykształcenia. Jeśli rodzice nie wypełniają swoich obowiązków wobec dziecka, mogą zostać pociągnięci nawet do odpowiedzialności karnej. Na przykład jeśli dopuszczają do zaniedbań w opiece nad dzieckiem lub stosują wobec niego przemoc, mogą zostać skazani na karę pozbawienia wolności.
Schemat relacji występującej pomiędzy rodzicem i dzieckiem jest jednak co do zasady oparty na zasadzie równości. Większość obowiązków będzie jednak spoczywać w praktyce po stronie rodziców nie tylko z racji wieku, ale także z racji ich doświadczenia życiowego oraz zwiększonych możliwości w sferze prawa. Nie można jednak zapomnieć, że również na dziecku spoczywa szereg powinności, których spełnienie jest niezbędne dla utrzymania poprawnych relacji rodzinnych.
Obowiązek wzajemnego szacunku i wspierania się
Podstawowym obowiązkiem w tym zakresie jest to, że rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się. Obowiązek ten dotyczy zarówno rodziców, jak i dzieci. Obowiązek ten ma bardzo ogólny charakter, wynika z art. 87 KRO i przepis ten nie może stanowić samodzielnej podstawy żadnego konkretnego roszczenia, na podstawie którego strony mogłyby np. w postępowaniu sądowym domagać się realizacji obowiązku wzajemnego szacunku. Szacunek w tym przypadku oznacza mniej więcej tyle, co obowiązek obustronnego poważania pomiędzy stronami – zwłaszcza w kontekście odpowiedniego standardu wzajemnej komunikacji. Obejmuje on swoim zakresem rodzaj porozumiewania się pozbawiony wulgaryzmów, wzajemnych znieważeń, działania na szkodę drugiej osoby czy też próby ośmieszenia drugiej strony.
Drugi z obowiązków wynikających z tego przepisu dotyczy wzajemnego wspierania się pomiędzy dziećmi a rodzicami. Ma on dwojaki charakter – związany jest zarówno ze wspieraniem się w zakresie sfery materialnej, jak i niematerialnej. Wyłącznie na tej podstawie nie jest możliwe dochodzenie roszczeń w drodze postępowania sądowego, nie jest to także obowiązek dotyczący świadczeń alimentacyjnych. Polega on natomiast przede wszystkim na pomocy w drobnych sprawach życia codziennego – zwłaszcza jeżeli chodzi o wsparcie psychiczne drugiej strony, wzajemną pomoc, ale także np. wspieranie finansowe rodziców przez dzieci czy też dzieci przez rodziców w razie ich problemów finansowych. Bardzo często odnosi się także do wspierania w cierpieniach, chorobach czy też udzielania wsparcia w zakresie decyzji podejmowanych w życiu.
Wspomniany obowiązek nie został dookreślony – nie wskazuje, czy dotyczy on małoletnich czy też pełnoletnich dzieci, czy dotyczy tylko małżonków pozostających we wspólnym pożyciu czy też nie. Należy zatem uznać, że obowiązek ten wygasa dopiero wraz ze śmiercią którejś ze stron. W przepisie nie przewidziano także bezpośredniej sankcji za naruszenie tego przepisu, jednak wskazuje się, że uchybienie temu obowiązkowi może stać się podstawą m.in. wydziedziczenia czy też za rażącą niewdzięczność obdarowanego.
Reasumując zatem, rodzice posiadają prawa rodzicielskie oraz mają obowiązki wobec swojego dziecka, takie jak zapewnienie mu opieki, wychowania, edukacji i rozwoju. Opieka nad dzieckiem po rozwodzie przypada zazwyczaj jednemu z rodziców (wyjątkiem jest tzw. opieka naprzemienna), a drugi z rodziców może mieć wyznaczony określony czas na spędzanie z dzieckiem i obowiązek płacenia alimentów. W przypadku zaś zaniedbań lub przemocy wobec dziecka, rodzice mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności z tego tytułu.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa rodzinnego i stosunków między rodzicami a dziećmi
Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska
Telefon: +48 607-576-294
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
