W polskim prawie karnym uwolnienie osoby pozbawionej wolności jest surowo karane. Dotyczy to sytuacji, w której osoba z zewnątrz pomaga uwolnić więźnia lub osoba zatrudniona w instytucji penitencjarnej (np. strażnik) działa na rzecz ucieczki osadzonego. Takie działania są regulowane przez Kodeks karny.
Uwolnienie pozbawionego wolności
Kluczowe znaczenie w tym kontekście posiada art. 243 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem, kto osobę pozbawioną wolności na podstawie orzeczenia sądu lub prawnego nakazu wydanego przez inny organ państwowy uwalnia lub ułatwia jej ucieczkę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Ucieczka osoby pozbawionej wolności jest czynem zabronionym, który polega na świadomej pomocy osadzonemu w uniknięciu dalszego przebywania w zakładzie karnym, a także w areszcie śledczym, ośrodkach detencyjnych lub innych miejscach pozbawienia wolności.
Osoby zatrudnione w instytucjach, gdzie przebywają osoby pozbawione wolności, mają szczególną odpowiedzialność. Ich udział w uwolnieniu więźnia traktowany jest jako poważne nadużycie zaufania i pełnionych obowiązków. Polskie prawo karne przewiduje także odpowiedzialność karną za współdziałanie lub pomocnictwo w uwolnieniu osoby pozbawionej wolności. Osoby, które współdziałają lub pomagają w takich działaniach, mogą podlegać odpowiedzialności na równi z głównymi sprawcami przestępstwa.
Często przestępstwa tego typu są popełniane przez osoby z najbliższego otoczenia osadzonego, które działają z zamiarem umożliwienia ucieczki lub ułatwienia jej poprzez dostarczanie narzędzi, informacji czy środków transportu. W przypadku, gdy w uwolnienie zaangażowana jest osoba zatrudniona w miejscu pozbawienia wolności, dochodzi do poważnego naruszenia zaufania i etyki zawodowej. Tego typu przypadki są szczególnie surowo karane, co odzwierciedlają przewidziane w Kodeksie karnym sankcje.
Odpowiedzialność karna
Osoba, która samowolnie opuszcza miejsce pozbawienia wolności, również podlega odpowiedzialności karnej, co może prowadzić do przedłużenia jej pierwotnej kary. Sankcje za uwolnienie osoby pozbawionej wolności odzwierciedlają powagę przestępstwa. Nawet jeśli działanie było motywowane współczuciem lub chęcią pomocy bliskiej osobie, prawo traktuje to jako poważne naruszenie porządku prawnego. Stąd też ustawodawca przewidział karę aż do 3 lat pozbawienia wolności za ten czyn dla sprawcy.
Przedmiotem ochrony w przypadku tego przestępstwa jest prawidłowe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości w zakresie wykonania kary i zabezpieczenia prawidłowego przebiegu postępowania karnego. Jest to przestępstwo powszechne – może go dokonać każdy człowiek, może być ono zrealizowane przez działania, a także zaniechanie (np. brak reakcji strażnika na ucieczkę osadzonego).
Przestępstwo to ma charakter materialny, gdy dotyczy bezpośredniego uwolnienia osoby pozbawionej wolności (skutkiem tego działania jest faktyczne odzyskanie wolności przez tę osobę). Natomiast przy ułatwianiu ucieczki jest to przestępstwo formalne, ponieważ do skutecznej ucieczki nie musi dojść. Jest to przestępstwo popełniane umyślnie, które może być realizowane zarówno z zamiarem bezpośrednim, jak i ewentualnym. Przyjmuje się, że artykuł 243 stanowi przepis szczególny w stosunku do artykułu 239, i jako lex specialis wyklucza zastosowanie art. 239 Kodeksu karnego do oceny czynu sprawcy.
Nadto, jak wskazuje M. Mozgawa w komentarzu do Kodeksu karnego, jeśli sprawcą czynu jest np. funkcjonariusz Służby Więziennej, który przekracza swe uprawnienia lub nie dopełnia obowiązków, w grę może wejść kumulatywna kwalifikacja – art. 243 w zb. z art. 231 (w zw. z art. 11 § 2 KK).
Reasumując, uwolnienie osoby pozbawionej wolności to przestępstwo traktowane przez polskie prawo karne z pełną surowością. Przepisy Kodeksu karnego jasno określają kary za takie działania. Współczucie czy inne motywy nie mogą stanowić usprawiedliwienia dla działań prowadzących do złamania prawa i zakłócenia porządku publicznego.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa karnego
Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska
Telefon: +48 607-576-294
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
