Polski Kodeks Karny (KK) w art. 254 przewiduje odpowiedzialność karną za czynny udział w zbiegowisku, które jest rodzajem nielegalnego zgromadzenia, często prowadzącego do naruszenia porządku publicznego. Artykuł ten ma na celu ochronę porządku publicznego oraz bezpieczeństwa obywateli. Co jednak konkretnie za to grozi?
Udział w zbiegowisku
Zbiegowisko to zgromadzenie osób, które swoim zachowaniem naruszają porządek publiczny, prowadząc do zagrożenia życia, zdrowia lub mienia. Kluczowe jest tu określenie „czynny udział”, co oznacza, że nie wystarczy jedynie przebywanie w miejscu zdarzenia – konieczne jest aktywne uczestnictwo w działaniach zbiegowiska. Przykłady czynnego udziału to udział w zamieszkach, atakowanie osób, niszczenie mienia.
Osoba musi mieć świadomość, że uczestnicy zbiegowiska wspólnie dopuszczają się gwałtownego zamachu. Sama obecność w miejscu zdarzenia nie jest wystarczająca do przypisania odpowiedzialności karnej. Głównym celem ochrony jest porządek publiczny, który w tym kontekście oznacza akceptowane w społeczeństwie zasady dotyczące korzystania z wolności zgromadzeń; dodatkowo chronione są życie i zdrowie ludzi oraz mienie. „Zbiegowisko” jest przypadkowym, spontanicznym, niezorganizowanym zgromadzeniem większej liczby osób, niezależnie od powodu zebrania, nawet jeśli nie budzi ono żadnych obaw.
Charakteryzuje się ono spontanicznym, niekontrolowanym powstaniem i przebiegiem, nawet gdy uczestnicy mają wspólny motyw. Zorganizowane pochody czy manifestacje nie są zbiegowiskami. Czynny udział w zbiegowisku nie musi polegać na bezpośrednim ataku na osobę lub mienie. Aby uznać odpowiedzialność z tego przepisu, nie trzeba ustalać, że każdy uczestnik dokonał indywidualnego aktu przemocy; wystarczy, że brał udział w zbiegowisku, będąc świadomym, że jego uczestnicy wspólnie dopuszczają się gwałtownego zamachu na osobę lub mienie.
Natomiast „gwałtowny zamach na mienie” odnosi się głównie do sposobu działania. Nie musi on być definiowany przez wielkość szkody, jednak gwałtowność zamachu wiąże się z intencją sprawcy, by spowodować konkretny skutek w postaci uszkodzenia, zniszczenia lub utraty mienia wskutek użycia przemocy (z uzasadnienia uchwały SN z 19.02.1997 r., I KZP 39/96, OSNKW 1997/3–4, poz. 22). Gwałtowny zamach na osobę to taki, którego intensywność zagraża co najmniej uszczerbkiem na zdrowiu. Każdy człowiek może być podmiotem przestępstwa z § 1 (przestępstwo powszechne), ponieważ każdy może wziąć udział w zbiegowisku. Nie może nim być jednak przypadkowy przechodzień lub postronny obserwator, który nie wspiera działań zbiegowiska, ani osoba, która nie może opuścić tłumu mimo prób.
Jest to przestępstwo bezskutkowe, ponieważ karany jest sam udział w zbiegowisku. W typie zasadniczym przestępstwo może być popełnione jedynie umyślnie; udział w zbiegowisku wymaga zamiaru bezpośredniego, natomiast w odniesieniu do gwałtownego charakteru zbiegowiska wystarczy zamiar ewentualny.
Kara pozbawienia wolności?
Zgodnie z art. 254 § 1 Kodeksu karnego, kto bierze czynny udział w zbiegowisku wiedząc, że jego uczestnicy wspólnymi siłami dopuszczają się gwałtownego zamachu na osobę lub mienie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli zaś następstwem gwałtownego zamachu jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu, uczestnik zbiegowiska określony w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
W praktyce sądowej, ocena czynnego udziału w zbiegowisku jest szczegółowa. Sąd bada, czy oskarżony aktywnie uczestniczył w działaniach zbiegowiska oraz czy jego zachowanie wpisuje np. się w kryteria zamachu na życie, zdrowie lub mienie. Przykładowo, osoby filmujące zdarzenia mogą nie być uznane za czynnie uczestniczące, chyba że ich działania wspomagałyby zamach.
Reasumując, art. 254 Kodeksu Karnego ma na celu zapobieganie i karanie za udział w zbiegowiskach, które stanowią zagrożenie dla porządku publicznego. Kluczowe jest zrozumienie, że odpowiedzialność karna dotyczy aktywnego uczestnictwa w działaniach zbiegowiska, które są wymierzone przeciwko życiu, zdrowiu lub mieniu. Przepis ten stanowi ważny element systemu prawnego, chroniąc społeczeństwo przed niebezpiecznymi zgromadzeniami i ich skutkami.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa karnego
Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska
Telefon: +48 607-576-294
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
