W polskim prawie rodzinnym rozwód i separacja to dwa różne mechanizmy pozwalające małżonkom na formalne rozdzielenie swojego życia. Choć obie instytucje mają wiele cech wspólnych, różnią się przede wszystkim skutkami prawnymi, zakresem obowiązków oraz możliwością ponownego ułożenia sobie życia.
Rozwód i separacja
Zasadniczo rozwód jest to trwałe i definitywne rozwiązanie małżeństwa przez sąd. Po orzeczeniu rozwodu związek małżeński przestaje istnieć, a obie strony mają prawo ponownie zawrzeć małżeństwo. Separacja jest to zaś stan, w którym małżonkowie formalnie pozostają w związku małżeńskim, ale nie prowadzą wspólnego życia. Separacja może być orzeczona przez sąd na wniosek jednego z małżonków lub obu stron, jednak nie prowadzi do całkowitego rozwiązania małżeństwa.
Aby sąd orzekł rozwód, muszą zostać spełnione trzy przesłanki: całkowity i trwały rozkład pożycia małżeńskiego (brak wspólnoty fizycznej, emocjonalnej i ekonomicznej). Jeżeli sąd uzna, że istnieją szanse na uratowanie małżeństwa, może odmówić orzeczenia rozwodu. W przypadku separacji przesłanki są mniej surowe niż w przypadku rozwodu. Wystarczy, że doszło do zupełnego (ale niekoniecznie trwałego) rozkładu pożycia małżeńskiego. Separacja jest więc dostępna również dla tych, którzy nie są jeszcze pewni ostatecznego zakończenia małżeństwa, ale chcą formalnie rozstać się na pewien czas.
Rozwód skutkuje całkowitym rozwiązaniem małżeństwa. Małżonkowie tracą wszystkie prawa i obowiązki wynikające z małżeństwa, w tym np. możliwość wspólnego rozliczania podatków oraz dziedziczenia po sobie. Każdy z byłych małżonków ma możliwość ponownego zawarcia małżeństwa. W razie separacji małżonkowie pozostają formalnie w związku małżeńskim, ale nie prowadzą wspólnego życia. Nie mogą zawrzeć nowego małżeństwa, jednak obowiązki wynikające z małżeństwa są ograniczone (np. nie ma obowiązku wspólnego zamieszkiwania).
Podobieństwa i różnice
Z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego małżonkowie mogą przystąpić do podziału majątku wspólnego. Wyrok rozwodowy automatycznie kończy wspólność majątkową małżeńską. Jeśli chodzi zaś o separację, to z chwilą orzeczenia separacji powstaje rozdzielność majątkowa. Oznacza to, że można dokonać podziału majątku wspólnego. Można tego dokonać umownie w sposób ugodowy, albo gdy brak jest porozumienia w tej kwestii w drodze postępowania sądowego przed właściwym sądem rejonowym.
W przypadku rozwodu sąd orzeka o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi dziećmi, ustala kontakty z nimi oraz zasądza alimenty na ich utrzymanie. W zależności od sytuacji może także orzec alimenty dla jednego z małżonków (np. w przypadku małżonka w gorszej sytuacji finansowej). W wypadku separacji sąd często także rozstrzyga kwestie władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi i alimentów. W praktyce te regulacje są bardzo podobne jak przy rozwodzie, z tą różnicą, że separacja nie oznacza definitywnego zakończenia małżeństwa, więc kwestie te mogą być zmienione w przyszłości. W separacji stosowane są takie same rozwiązania prawne jak w przypadku rozwodu, co za tym idzie kwestie dotyczące np. alimentów są traktowane tak samo jak, w sytuacji rozwiedzionych małżonków.
Jeśli chodzi o różnice, to separacja jest odwracalna. Na wniosek małżonków sąd może ją znieść, co oznacza przywrócenie pełnych praw i obowiązków wynikających z małżeństwa. Dla osób, które nie chcą lub nie mogą się rozwieść z powodów religijnych, separacja może być rozwiązaniem kompromisowym. Umożliwia ona rozdzielenie życia małżonków, nie naruszając jednak sakramentu małżeństwa. Oprócz tego, postępowanie rozwodowe może być dłuższe i bardziej skomplikowane, zwłaszcza jeśli istnieją spory dotyczące podziału majątku, władzy rodzicielskiej czy alimentów. Zazwyczaj rozwód wymaga więcej formalności niż separacja.
Postępowanie o separację może być nieco krótsze, szczególnie jeśli jest zgoda obu stron. W przypadku, gdy małżonkowie chcą uniknąć długotrwałych sporów, separacja może być mniej czasochłonnym rozwiązaniem. W separacji małżonkowie nadal pozostają w formalnym związku małżeńskim, co wyklucza możliwość zawarcia nowego małżeństwa. Wreszcie, po rozwodzie małżonkowie przestają być uprawnieni do dziedziczenia po sobie na mocy ustawy. Tak samo mimo separacji małżonkowie nadal nie dziedziczą po sobie, tak jak w przypadku rozwodu.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa rodzinnego
Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska
Telefon: +48 607-576-294
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.