Znieważenie pomnika, jako aktu naruszającego pamięć historyczną lub wartości narodowe, jest traktowane w Polsce jako przestępstwo. Przewiduje je Kodeks karny, który w swoich przepisach określa, jakie sankcje grożą za taki czyn. Istnieje jednak przekonanie, że za znieważenie pomnika kara może ograniczać się jedynie do grzywny. W rzeczywistości jednak sytuacja prawna jest bardziej złożona, a możliwe sankcje mogą być surowsze.
Znieważenie pomnika
Zgodnie z treścią artykułu 261 KK: "Kto znieważa pomnik lub inne publiczne miejsce urządzone w celu upamiętnienia zdarzenia historycznego lub uczczenia osoby, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności." W myśl tego przepisu prawo karnie chroni nie tylko pomniki, ale także inne miejsca publiczne, które pełnią funkcję upamiętniającą. Przestępstwo to ma na celu ochronę szacunku wobec dziedzictwa historycznego i symboli kulturowych, co wpływa na porządek publiczny oraz wartości społeczne.
Warto zauważyć, że znieważenie pomnika to nie to samo co jego zniszczenie. Znieważenie oznacza działania, które są obraźliwe, mające na celu poniżenie lub wyrażenie lekceważenia. Może to obejmować malowanie obraźliwych haseł, plakatów, symboli, rzucanie przedmiotami czy inne podobne działania. Zniszczenie lub uszkodzenie pomnika to przestępstwo o innej kwalifikacji, regulowane przez art. 288 Kodeksu karnego, który dotyczy zniszczenia cudzej rzeczy. Sankcje za uszkodzenie lub zniszczenie pomnika mogą być surowsze, jeśli wartość szkody jest znaczna, i wówczas grozi kara nawet do 5 lat pozbawienia wolności.
Sąd, wymierzając karę za znieważenie pomnika, bierze pod uwagę kontekst i motyw działania sprawcy. Znieważenie, które ma charakter polityczny, ideologiczny lub jest związane z negowaniem określonych wydarzeń historycznych, może być traktowane surowiej, zwłaszcza jeśli dotyczy miejsc o dużym znaczeniu dla społeczeństwa (np. pomniki upamiętniające ofiary wojen czy walki o niepodległość). Czyn taki może być także kwalifikowany jako przestępstwo przeciwko porządkowi publicznemu, co może zwiększać surowość kary.
Jaka kara?
Kara grzywny jest jedną z możliwych sankcji za znieważenie pomnika. Wysokość grzywny w polskim prawie karnym jest uzależniona od dochodów, możliwości zarobkowych i stanu majątkowego sprawcy. Grzywna może wynosić od 10 do 540 stawek dziennych, a wysokość jednej stawki dziennej waha się od 10 do 2 000 zł, co oznacza, że łączna wysokość grzywny może być dość zróżnicowana – od kilkuset złotych do nawet kilkuset tysięcy złotych. Alternatywnie do grzywny sąd może orzec karę ograniczenia wolności. Może ona trwać od miesiąca do 2 lat. Kara ograniczenia wolności może polegać na obowiązku wykonywania nieodpłatnej pracy na cele społeczne (od 20 do 40 godzin miesięcznie), zakazie opuszczania miejsca zamieszkania lub obowiązku meldowania się na policji.
Choć art. 261 nie przewiduje bezpośrednio kary pozbawienia wolności, w przypadku bardziej poważnych aktów znieważenia, które jednocześnie łamią inne przepisy prawa, np. związane z dewastacją mienia publicznego, możliwe jest zastosowanie surowszych sankcji, w tym kary pozbawienia wolności (zwłaszcza w przypadku znacznego zniszczenia mienia).
W Polsce niejednokrotnie miały miejsce przypadki znieważenia pomników, które wzbudziły szerokie dyskusje publiczne. Przykładem mogą być akty wandalizmu wobec pomników związanych z trudną historią Polski, np. pomników Armii Czerwonej, czy też miejsc upamiętniających ofiary Holocaustu lub walki o niepodległość. W zależności od sytuacji i okoliczności, sądy różnie interpretowały te działania, ale zazwyczaj kara grzywny lub ograniczenia wolności była standardową sankcją.
Ochrona pomników w Polsce ma nie tylko znaczenie prawne, ale również społeczne i moralne. Pomniki często symbolizują wartości narodowe, historyczne i kulturowe. Znieważenie ich może być postrzegane jako atak na wspólne dziedzictwo narodu, co może rodzić oburzenie społeczne. Dlatego w niektórych przypadkach presja społeczna wywiera duży wpływ na podejście sądów do takich spraw.
Reasumując, znieważenie pomnika w polskim prawie karnym jest traktowane jako przestępstwo, za które przewiduje się grzywnę lub karę ograniczenia wolności. Choć nie ma bezpośredniej kary pozbawienia wolności za sam akt znieważenia, inne związane z tym czyny, takie jak zniszczenie pomnika, mogą prowadzić do surowszych konsekwencji prawnych. Pomimo powszechnego przekonania, że znieważenie pomnika może skutkować tylko grzywną, w rzeczywistości sąd ma do dyspozycji szereg środków, które może zastosować, zależnie od okoliczności sprawy.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa karnego
Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska
Telefon: +48 607-576-294
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
