W Polsce ustalenie ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego jest uregulowane w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Istnieją dwie główne drogi ustalenia ojcostwa w przypadku dzieci urodzonych poza małżeństwem: uznanie dziecka przez ojca lub sądowe ustalenie ojcostwa. Każda z tych procedur ma swoje zasady i skutki prawne.
Uznanie ojcostwa
Uznanie ojcostwa to dobrowolna forma ustalenia ojcostwa, która daje mężczyźnie prawo oficjalnego potwierdzenia swojego ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego. Jest to procedura szybka i bezkonfliktowa, jednak można z niej skorzystać tylko pod pewnymi warunkami. Najważniejsze z nich to brak wcześniejszego ustalenia ojcostwa innego mężczyzny, ponieważ polskie prawo nie pozwala na równoczesne istnienie dwóch prawnych ojców dziecka. Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa, domniemuje się, że ojcem dziecka jest mąż matki. Dopiero po zaprzeczeniu tego ojcostwa w sądzie, inny mężczyzna może uznać dziecko za swoje.
Mężczyzna uznający ojcostwo musi mieć co najmniej 16 lat i nie może być całkowicie ubezwłasnowolniony. Jeżeli jest małoletni lub częściowo ubezwłasnowolniony, uznanie ojcostwa może zostać dokonane tylko za zgodą sądu opiekuńczego. Uznanie ojcostwa odbywa się poprzez złożenie oświadczenia przed odpowiednim organem. Oświadczenie może być złożone przed: kierownikiem urzędu stanu cywilnego, sądem opiekuńczym (w przypadku osób niepełnoletnich lub częściowo ubezwłasnowolnionych), konsulem, jeśli jedno z rodziców jest obywatelem polskim, notariuszem lub urzędnikiem samorządowym (np. wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta), w przypadkach, gdy istnieje zagrożenie życia jednego z rodziców dziecka. Po złożeniu oświadczenia przez mężczyznę, matka dziecka musi potwierdzić to oświadczenie, aby uznanie ojcostwa było skuteczne. Matka ma na to trzy miesiące od dnia złożenia oświadczenia przez mężczyznę.
Uznanie ojcostwa tworzy pełnoprawny związek prawnorodzinny między dzieckiem a uznającym ojcem. Od momentu uznania, między dzieckiem a ojcem powstaje prawny stosunek pokrewieństwa. Ojciec uzyskuje prawa i obowiązki rodzicielskie wobec dziecka, a także zostaje zobowiązany do alimentowania dziecka, jeśli zajdzie taka potrzeba.
W niektórych przypadkach uznanie ojcostwa może też zostać uznane za bezskuteczne. Z powództwem o ustalenie bezskuteczności uznania mogą wystąpić: dziecko pełnoletnie, które w ciągu roku od momentu, gdy dowiedziało się, że nie pochodzi od mężczyzny, który je uznał, może złożyć pozew; mężczyzna, który uznał dziecko, ma rok na wytoczenie powództwa od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od niego; matka dziecka, która mylnie uważała, że ojcem dziecka jest mężczyzna, który je uznał, ma również rok na wniesienie pozwu; a także prokurator, który może wszcząć postępowanie w każdym momencie, o ile nie nastąpiła śmierć dziecka.
Sądowe ustalenie
Jeżeli uznanie ojcostwa nie jest możliwe, np. gdy domniemany ojciec odmawia uznania dziecka, możliwe jest sądowe ustalenie ojcostwa. Procedura ta może być wszczęta przez dziecko, jego matkę lub domniemanego ojca. Sądowe ustalenie ojcostwa opiera się na domniemaniu, że ojcem dziecka jest mężczyzna, który współżył z matką w odpowiednim okresie przed narodzeniem dziecka. Jeśli inne dowody nie podważają tego domniemania, sąd może orzec ojcostwo. Najważniejszym dowodem w takim procesie są zazwyczaj badania DNA, które stanowią rozstrzygający materiał dowodowy.
Podsumowując, ustalenie ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego w Polsce odbywa się na dwa sposoby: poprzez uznanie ojcostwa lub w drodze postępowania sądowego. Uznanie ojcostwa jest prostsze i wymaga zgody matki, podczas gdy sądowe ustalenie ojcostwa jest procedurą bardziej skomplikowaną i często wymaga przeprowadzenia testów DNA. W obu przypadkach ustalenie ojcostwa wiąże się z pełnym nałożeniem obowiązków rodzicielskich na ojca oraz nadaniem dziecku praw, w tym prawa do alimentów i dziedziczenia.
Uznanie ojcostwa jest zatem szybką i dobrowolną procedurą, umożliwiającą mężczyźnie formalne potwierdzenie swojego ojcostwa. Jeśli nie zachodzą przeszkody prawne, takie jak istniejące ojcostwo innego mężczyzny, proces ten kończy się uznaniem wszystkich praw i obowiązków rodzicielskich wobec dziecka. Nadto, w przypadkach wątpliwości co do ojcostwa lub błędnego uznania, prawo przewiduje także możliwość wystąpienia z pozwem o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa rodzinnego
Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska
Telefon: +48 607-576-294
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
