Przepis art. 304 Kodeksu karnego (kk) wprowadza odpowiedzialność karną za wyzysk kontrahenta, zwłaszcza w sytuacjach, gdy jedna ze stron transakcji znajduje się w trudnym położeniu, które jest bezprawnie wykorzystywane przez drugą stronę umowy. Ustawodawca koncentruje się na ochronie osób fizycznych oraz jednostek organizacyjnych przed nadużyciami w relacjach gospodarczych, szczególnie gdy dotyczą one sytuacji, gdzie wymuszane są świadczenia niewspółmierne do korzyści uzyskiwanych przez kontrahenta. Wskazane przepisy skupiają się zwłaszcza na kredytach, pożyczkach i świadczeniach pieniężnych związanych z działalnością konsumencką, wprowadzając kary za działania polegające na nadmiernym obciążaniu dłużnika.

Wyzysk kontrahenta

Zgodnie z §1 art. 304 kk, przestępstwo wyzysku zachodzi, gdy osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej wykorzystuje przymusowe położenie drugiej strony transakcji, narzucając jej świadczenia niewspółmierne do świadczenia wzajemnego. W szczególności:

• Przymusowe położenie – warunek ten odnosi się do sytuacji, w której kontrahent nie jest w stanie swobodnie negocjować warunków umowy, ponieważ jest pod presją okoliczności, np. trudnej sytuacji finansowej, braku alternatywnych źródeł finansowania czy konieczności zaspokojenia pilnych potrzeb.
• Niewspółmierność świadczeń – kluczowym elementem przestępstwa jest wyraźna dysproporcja między świadczeniami stron, co oznacza, że osoba wykorzystująca trudną sytuację kontrahenta nakłada na niego obowiązki przekraczające rozsądne granice wzajemnych korzyści.

Odpowiedzialność karna

W §2 art. 304 kk penalizowane jest także nakładanie na kontrahenta nadmiernych kosztów pozaodsetkowych w umowach dotyczących świadczeń pieniężnych, które mają zostać zwrócone, np. w umowach pożyczki lub kredytu. Zakres tego czynu dotyczy tylko umów zawieranych przez osoby fizyczne, których celem jest świadczenie pieniężne z obowiązkiem zwrotu, nie związane bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową osoby pożyczającej.

Ponadto, przepis odnosi się do sytuacji, w których od konsumenta żądane są koszty inne niż odsetki, które dwukrotnie przewyższają maksymalne koszty określone w przepisach. Takie praktyki są traktowane jako przestępstwo, za które grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Idąc dalej, §3 art. 304 kk penalizuje również żądanie nadmiernych odsetek w ramach umów pożyczki lub kredytu. Przepisy wprowadzają ograniczenie, według którego wysokość odsetek nie może być ponad dwukrotnie wyższa niż odsetki maksymalne określone w ustawie. Jest to reakcja na przypadki nieuczciwych praktyk, gdzie przedsiębiorstwa udzielające pożyczek ustalały nieproporcjonalnie wysokie odsetki, wykorzystując trudną sytuację konsumentów. Takie praktyki są traktowane jako przestępstwo, za które można otrzymać karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Art. 304 kk ma na celu ochronę przed nieuczciwymi praktykami finansowymi, które mogą prowadzić do wyzysku w trudnych sytuacjach życiowych. Wprowadzenie tego przepisu wzmacnia pozycję dłużnika, chroniąc go przed nadużyciami ze strony wierzycieli. Regulacje te mają także ograniczać praktyki polegające na nakładaniu nadmiernych opłat i kosztów pozaodsetkowych oraz wpływać na większą przejrzystość i odpowiedzialność w relacjach z kontrahentami.

Wobec tego, przepisy art. 304 kk to ważny krok w kierunku ochrony słabszych ekonomicznie uczestników rynku przed wyzyskiem i nieuczciwymi praktykami finansowymi. Warto jednak zauważyć, że tego typu przestępstwa wymagają szczegółowej oceny indywidualnych przypadków, aby ustalić, czy rzeczywiście doszło do naruszenia ustawowych limitów oraz wykorzystania trudnej sytuacji kontrahenta.

Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa rodzinnego

Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska

Telefon: +48 607-576-294

E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.