Zasadą jest, że co do zasady twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Plagiat jest zaś działaniem, polegającym na przedstawianiu cudzego dzieła lub utworu jako własnego, bez wymaganego uzasadnienia lub zgody autora. Często dotyczy to tekstów, prac naukowych, opracowań, publikacji lub innych form wyrażenia intelektualnego. W tym przypadku za plagiat można ponieść odpowiedzialność nie tylko cywilną, ale także karną. Jak to wygląda w praktyce w polskim porządku prawnym?
Na czym polega plagiat?
Plagiat może dotyczyć różnych dziedzin, takich jak literatura, nauka, sztuka, muzyka, film czy prace naukowe. Przykłady plagiatu mogą obejmować:
- Literaturę:
- Kopiowanie fragmentów tekstu bez cytowania lub odwołania do źródła.
- Przedstawianie cudzych pomysłów jako swoich, nie dokonując odpowiednich odniesień.
- Naukę i prace badawcze:
- Prezentowanie cudzych wyników badań lub danych jako własnych.
- Bezpośrednie kopiowanie fragmentów pracy naukowej bez odpowiednich odwołań.
- Sztukę i muzykę:
- Prezentowanie cudzych obrazów, rzeźb lub innych dzieł sztuki jako własnych.
- Odtwarzanie cudzych utworów muzycznych bez uzyskania wymaganych licencji lub praw autorskich.
- Wykorzystywanie sampli lub fragmentów cudzej muzyki bez odpowiednich zezwoleń.
Plagiat narusza prawa autorskie, które chronią twórców i ich dzieła, zapewniając im kontrolę nad ich wykorzystaniem i korzyściami z nich płynącymi. Plagiat stanowi także kradzież intelektualną, ponieważ osoba prezentująca cudze dzieło jako swoje, przypisuje sobie zasługi za coś, czego nie stworzyła. W środowisku akademickim plagiat jest poważnym naruszeniem zasad uczciwości i etyki, które zakładają oryginalność, niezależność i prawdziwość przedstawianych prac i wyników badań. Plagiat hamuje również twórczość i innowacje, ponieważ ogranicza możliwość wykorzystania i rozwijania istniejących idei i wkładu innych osób.
Odpowiedzialność za plagiat
Ważnym aspektem jest odróżnienie odpowiedzialności karnej od odpowiedzialności cywilnej lub dyscyplinarnej. Odpowiedzialność karna związana jest z naruszeniem prawa karnego materialnego, a jej celem jest ukaranie osoby za popełnienie przestępstwa. Natomiast odpowiedzialność cywilna może wynikać z naruszenia praw autorskich lub umownych (wynika m.in. z Kodeksu cywilnego).
W przypadku, gdy działanie stanowi plagiat, a jednocześnie narusza prawa autorskie lub umowne, może wystąpić odpowiedzialność zarówno karne, jak i cywilna. Odpowiedzialność karne dotyczy przestępstwa przeciwko prawom autorskim lub umownym, a odpowiedzialność cywilna może być roszczeniem odszkodowawczym lub np. żądaniem zaniechania naruszenia praw autorskich.
Kiedy można odpowiadać karnie za plagiat zależy od przepisów prawa karnego danego kraju. Przykładowo, w Polsce plagiat może być podstawą do odpowiedzialności karnej, jeżeli spełnione są pewne warunki. Regulacje w tym przedmiocie nie są jednak zawarte w Kodeksie karnym, a w części karnej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jest to tzw. prawo karne materialne pozakodeksowe). Art. 115 tej ustawy stanowi, że kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie. Podsumowując, w celu uniknięcia plagiatu, ważne jest zawsze szanowanie praw autorskich. Należy odpowiednio cytować, odwoływać się do źródeł i przyznawać autorom odpowiednie zasługi za ich twórczość. W przypadku korzystania z cudzych materiałów należy uzyskać wymagane zezwolenia i licencje. Inaczej możemy spotkać się z odpowiedzialnością karną za popełnienie plagiatu.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa karnego i plagiatu
Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska
Telefon: +48 607-576-294
E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
