Opieka sądowa nad dzieckiem to proces, w którym sąd decyduje o tym, kto będzie odpowiedzialny za opiekę i wychowanie dziecka, zwłaszcza gdy rodzice nie są w stanie lub nie są odpowiednimi opiekunami. Nadzór nad tym procesem oraz nad dalszymi kwestiami dotyczącymi dobra dziecka spoczywa na różnych podmiotach. Czy można jednak z takiej opieki kogoś zwolnić?

Nadzór nad opieką

Zasadą w tym przypadku jest, iż to sąd opiekuńczy wykonuje nadzór nad sprawowaniem opieki, zaznajamiając się bieżąco z działalnością opiekuna oraz udzielając mu wskazówek i poleceń. Sąd opiekuńczy może także żądać od opiekuna wyjaśnień we wszelkich sprawach należących do zakresu opieki oraz przedstawiania dokumentów związanych z jej sprawowaniem.

Sądy rodzinne pełnią zatem kluczową rolę w nadzorze nad opieką sądową nad dziećmi. To właśnie one podejmują decyzje dotyczące przyznania opieki nad dzieckiem, ustalającego czas spędzania z każdym rodzicem oraz inne aspekty związane z dobrobytem dziecka. Sądy rodzinne biorą pod uwagę różne czynniki, takie jak zdolność opiekunów do zapewnienia odpowiedniej opieki i wychowania, dobre relacje z dzieckiem oraz ewentualne czynniki ryzyka dla dziecka.

W związku z tym, opiekun obowiązany jest, w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej niż co roku, składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem. Jeżeli dochody z majątku nie przekraczają zaś prawdopodobnych kosztów utrzymania i wychowania pozostającego pod opieką, sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od przedstawiania szczegółowych rachunków z zarządu; w wypadku takim opiekun składa tylko ogólne sprawozdanie o zarządzie majątkiem.

W takim przypadku sąd opiekuńczy bada sprawozdania i rachunki opiekuna pod względem rzeczowym i rachunkowym, zarządza w razie potrzeby ich sprostowanie i uzupełnienie oraz orzeka, czy i w jakim zakresie rachunki zatwierdza. Co jednak istotne, zatwierdzenie rachunku przez sąd opiekuńczy nie wyłącza odpowiedzialności opiekuna za szkodę wyrządzoną nienależytym sprawowaniem zarządu majątkiem.

Zwolnienie z opieki

Warto także wskazać, że jeżeli opiekun nie sprawuje należycie opieki, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia. Nadto, w polskim prawie rodzinnym istnieją określone sytuacje, w których opiekun może być zwolniony ze sprawowania opieki nad dzieckiem. Zwolnienie to może być decyzją sądu rodzinnego i jest podejmowane w celu ochrony dobra dziecka oraz jego praw.

Zasadniczo z ważnych powodów sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna zwolnić go z opieki. Oprócz tego, sąd opiekuńczy zwolni opiekuna, jeżeli z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod opieką. Jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowił inaczej, opiekun obowiązany jest prowadzić nadal pilne sprawy związane z opieką aż do czasu jej objęcia przez nowego opiekuna.

Z uwagi na to, opiekun, który systematycznie zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka, może być pozbawiony prawa do opieki nad nim. Zaniedbanie może obejmować brak zapewnienia odpowiedniej opieki zdrowotnej, edukacji, bezpieczeństwa lub emocjonalnego wsparcia. Jeśli np. istnieją dowody na to, że opiekun stosuje przemoc fizyczną, psychiczną lub seksualną wobec dziecka, może to stanowić podstawę do zwolnienia go ze sprawowania opieki. Również jeśli opiekun systematycznie nie spełnia podstawowych potrzeb dziecka, nie zapewnia mu odpowiedniej opieki czy też nie angażuje się w jego życie, może zostać pozbawiony prawa do opieki nad nim. W razie zwolnienia opiekuna lub ustania opieki opiekun obowiązany jest złożyć w ciągu trzech miesięcy rachunek końcowy z zarządu majątkiem. W niektórych przypadkach sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od obowiązku składania rachunku końcowego.

Poza tym, także gdy małoletni osiągnie pełnoletność albo gdy przywrócona zostanie nad nim władza rodzicielska, opieka ustaje z mocy prawa. Jeżeli natomiast w chwili ustania opieki zachodzi przeszkoda do natychmiastowego przejęcia zarządu majątkiem przez osobę, która pozostawała pod opieką, albo przez jej przedstawiciela ustawowego lub spadkobierców, opiekun obowiązany jest nadal prowadzić pilne sprawy związane z zarządem majątku, chyba że sąd opiekuńczy postanowi inaczej. Niezwłocznie po swym zwolnieniu lub po ustaniu opieki opiekun obowiązany jest oddać osobie, która pozostawała pod opieką, albo jej przedstawicielowi ustawowemu lub spadkobiercom zarządzany przez siebie majątek tej osoby.

Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa rodzinnego i opieki

Kancelaria Adwokacka B-Legal Toruń, adwokat rozwodowy Katarzyna Bórawska

Telefon: +48 607-576-294

E-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.